(G)een vreemde eend in de bijt
Ik kan me nog goed de verwarring voor de geest halen van ons eerste jaar hier. Als we ergens nieuw verschenen, werd ik voorgesteld als de Nederlandse dominee van de Redeemer Church, die de Nederlandse gemeente zou starten, zoals er ook een Duitse, Engelse, een Arabische en een Deense gemeente is. Het bracht me in verlegenheid, want ik ben helemaal geen dominee en het was ook niet de bedoeling vanuit de Protestantse Kerk om in Jeruzalem een Nederlandstalige kerk op te zetten. Maar ja, dat ga je niet bij je eerste kennismaking al op tafel gooien.
Verschillende verwachtingen
Omdat onze baan een nieuwe functie was en ik zelf mocht uitzoeken hoe ik er hier voor Nederlanders het beste kon zijn, kostte het me een tijd voordat ik mijn eigen rol duidelijk kon definiëren. Ik draaide mee in het team van Duitse dominees van de Redeemer Church, hoorde en mocht zelfs meebeslissen over allerlei Duits-kerkelijke aangelegenheden. Maar ik merkte dat ze op een andere manier functioneerden dan ik zelf: terwijl zij de kerk probeerden te besturen, was ik bezig met de noden van de mensen die ik tegenkwam, zowel op geestelijk als materieel vlak, en probeerde ik te luisteren naar lokale mensen in hun zo complexe situatie. Voor de duidelijkheid chargeer ik wat, want ook de Duitse dominees zijn zeer bewogen mensen en hebben een zeer goed zicht op wat zich hier lokaal afspeelt. Maar ze hebben met hun verantwoordelijkheid over gebouwen en gemeenten gewoon een wat andere focus. En dat zorgde altijd dat ik me een vreemde eend in de bijt voelde.
Dezelfde roeping
Tot september 2017. Vlak voor Ilja’s overlijden kregen we een uitnodiging van een Amerikaanse vrouw voor een bijzondere zondagse dienst in de Arabischtalige Lutherse gemeente. Ze werd daarin bevestigd als diaken. Het was een mooie dienst over de roeping als diaken naar mensen in nood. Toen ze zelfs een stola kreeg omgehangen, stootte Ilja me grijnzend aan: ‘Marleen, wij zijn ook diakenen. Als zij dat hier mag, mag jij dat ook bij de volgende officiële gelegenheid!’ En die gelegenheid kwam er. Een jaar geleden kreeg de Arabisch-Lutherse kerk een nieuwe bisschop en alle aanwezige diakenen die verbonden zijn aan de lutherse kerk in het Heilige Land werden opgeroepen om vooraan in de processie mee te lopen. Toen bleken er opeens vier andere diakenen te zijn uit allerlei andere landen: Zweden, Finland, Engeland, Amerika en ik dus uit Nederland. Ilja was er helaas niet meer bij.
Ik stelde voor om elkaar regelmatig te ontmoeten en te horen over elkaars werk. Dat werd een zeer bijzonder proces. Nu al een jaar komen we maandelijks bijeen en delen over ons werk en leven. En wat blijkt? Qua werk doen we bijna allemaal ongeveer hetzelfde: mensen helpen in hun geestelijke of materiële behoeften en bruggen bouwen tussen lokale mensen en de kerk in onze thuislanden. We voelen elkaar ontzettend goed aan en zitten vaak op een lijn. Een mooi voorbeeld: toen ik vorig voorjaar aan een dominee vroeg die wel eens naar Jordanië ging, welke route die nam en hoe dat precies in zijn werk ging (ik was daar toen best onzeker over om dat alleen met de kinderen te gaan doen), kreeg ik een antwoord waar ik persoonlijk niet zoveel mee kon - dat lag vast aan mij :). Toen ik deze vraag een maand later voorlegde aan de groep diakenen, liet de Zweedse diaken zijn telefoon zien met foto’s van de grensovergang en legde stapsgewijs alle verschillende gangen en deuren uit waar je doorheen moest. Net wat ik nodig had in mijn onzekerheid. Daarna zei hij: ‘Je moet dat busje nemen naar de grens, bij een hotel in Oost-Jeruzalem. Dat is lastig te vinden, dus ik loop je er straks wel even heen om het te laten zien.’ Ik was helemaal verbouwereerd. Wilde hij dat echt voor mij doen? Ja, zelfs twee andere diakenen liepen mee, voor de gezelligheid en om verder te kunnen praten. Ik wist niet wat me overkwam en was hen zeer erkentelijk. Wat een dienstbetoon.
Op zoek naar de zevende
Tijdens onze vergaderingen lezen we elke keer een Bijbelpassage en bespreken wat dat voor ons werk betekent. We begonnen met het lezen van Handelingen 6, waar de diakenen geroepen en bevestigd worden. Daar zijn het er zeven. Na de zomervakantie kwam er een nieuwe diaken bij onze groep en we zeiden: ‘Nu moet er nog een zevende bij, dan zijn we compleet!’ Wij als groep diakenen telden namelijk Ilja mee in onze gedachten: hij was ook bevestigd als diaken, was net als Stefanus vol van de Heilige Geest geweest en na volledige inzet van zijn kant als eerste overleden. We dachten daarna serieus na over de mogelijkheid van een zevende diaken. Zou dat misschien iemand uit de lokale Lutherse kerk kunnen zijn? En wat zou zijn of haar werk hier dan moeten worden? We besloten dit aan de nieuwe bisschop voor te leggen. Hij was heel enthousiast, want zijn vader bleek vroeger een van de eerste Arabische Lutherse diakenen te zijn geweest. Helaas tegelijk ook de laatste. Dus hij wilde ons graag inzetten het ambt van diaken te herintroduceren in zijn kerk. Toen wees hij grijnzend naar een foto waar we met z’n allen onder zaten: ‘Kijk, dat is ook niet toevallig: dat is de eerste Duitse diaken die hier in het land kwam en wij zitten onder haar foto te vergaderen. Na drie generaties worden haar gebeden eindelijk verhoord!’
Overvloed: meervoud van zeven
Als buitenlanders hadden we hem voorzichtig de vraag naar een diaken voorgelegd, omdat we ons idee niet aan hem wilden opdringen. Maar hij had zelfs een veel grotere visie: ‘Er zijn zeven Lutherse kerken in het Heilige Land en Jordanië. Laat de dominee van elke kerk in zijn gemeente twee mensen uitkiezen die een dienend hart hebben. Zij zullen de dominees ondersteunen en zich gericht bezig gaan houden met de noden van de gewone mensen in de kerk. Er is namelijk veel armoede en pijn bij mensen waaraan we als dominees vaak niet toekomen vanwege onze vele andere taken. En ik wil de leegstaande boarding school laten verbouwen tot een diaconaal centrum, waar deze diakenen een eigen plek krijgen, en mensen zo naar binnen kunnen lopen voor hulp.’ We wisten niet wat we hoorden. Wat was dit veel meer dan we hadden durven bidden of bedenken. We voelden allemaal dat de Heilige Geest dit pad voor ons had voorbereid en dat we als het ware het verhaal uit Handelingen ‘leefden’. Wat bijzonder dat de diakenen ooit zijn begonnen in Jeruzalem, en dat wij als internationale diakenen vele eeuwen later mogen meewerken aan het opnieuw instellen van het diaconaat hier. Zo keert het diakenambt via een lange omweg terug naar Jeruzalem.
Blijvende vrucht
De bisschop vroeg ons als internationale diakenen dit proces te begeleiden en zo kregen we van de week de gelegenheid een middag alle Lutherse dominees te trainen. We luisterden naar hun verhalen, hun enorme werkdruk en hun verlangen naar groei in de gemeente. We behandelden Handelingen 6 op zo’n manier dat ze naar de juiste mensen kunnen gaan zoeken, die we daarna ook mogen trainen. Daarna baden we voor ze. De middag sloeg enorm aan. Een aantal dominees bleven nog lang hangen. Een vertelde: ‘Ik ben hier zo blij mee. Westerlingen denken altijd dat ze ons helpen door geld te geven. Maar dan worden we afhankelijke bedelaars. Ik zoek naar geloofsgroei in de gemeente. Wat jullie ons nu brengen is precies wat we nodig hebben. En gebed natuurlijk. Van de week belde iemand me vanuit het buitenland. Toen hij vroeg wat ik wilde, zei ik: bid voor me. Hij heeft een half uur aan de telefoon voor mij en de noden in de kerk gebeden en ik voelde me daarna zo gezegend en blij. Ja, dit is wat we nodig hebben. Dank jullie wel!’
Het maakt ook mezelf ontzettend blij. Dit is echt vrucht van een lange termijn uitzending en bereik je niet in drie maanden of een jaar – hoe goed zo’n korte trip ook kan zijn voor andere doeleinden. Maar door nu al vijf jaar met de mensen hier mee te leven en soms mee te lijden, hebben we hun vertrouwen gewonnen en durven ze hun moeilijkheden op tafel te leggen. Daarnaast is dit ook precies waarvoor Kerk in Actie ons heeft uitgezonden: het ondersteunen van lokale kerken en hen waar mogelijk helpen met onze eigen expertise. En dat dit nu zo praktisch en met blijvende gevolgen mag worden ingevuld zie ik echt als een cadeau van Boven. Wat een prachtige vrucht van onze uitzending naar het Heilige Land!
